منطقه ساحلی و اجزاء آن

نحوه تقسیمات ناحیه ساحلی طبق نظریه Mangor بر گرفته از کتاب راهنمای مدیریت نوار ساحلی، بطور خلاصه در شکل  نشان داده شده است. مرزهای تقریبی ناحیه ساحلی در خشکی محدود به عوارض طبیعی مانند تپه‌های ماسه ای یا صخره‌ها بوده و در دریا نیز به مرز ناحیه رانه ساحلی (littoral drift)، محدود می‌گردد. بنابراین این ناحیه تأثیرپذیرترین ناحیه از پدیده‌های دریایی قلمداد شده و نقل و انتقال رسوبات آن به صورت موازی و عمود بر ساحل می‌باشد. همچنین آثار آن‌ها که به صورت فرسایش و رسوبگذاری ساحلی خواهند بود، به عنوان بارزترین نشانه‌های این پدیده‌ها در ناحیه ساحلی می‌باشند.

شایان ذکر است که بسیاری از اکوسیستم‌های دریایی مانند تالاب‌ها که نقش بسزایی در تأمین مواد غذایی، آب شیرین، کاهش اثرات مخرب پدیده‌های دریایی و ... دارند، همچنین بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی در این ناحیه واقع شده‌اند. طبق این نظریه، ناحیه ساحلی به سه ناحیه Coast، Shore و Shoreface یا ناحیه کرانه‌ای قابل تقسیم می‌باشد که در زیر علاوه بر این سه ناحیه اصلی به سایر نواحی دیگر نیز اشاره شده است.

الف- Coastal area: مناطقی از خشکی و دریا که در مجاورت خط ساحلی قرار دارند.

ب- Coast: نواری از خشکی که از خط ساحلی (Coastline) تا اولین تغییر اساسی در شکل عوارض در خشکی، گسترده شده است. انواع اصلی اشکال ساحلی شامل مناطق تله ماسه ای(Dune area) مناطق صخره ای(Cliff area) و مناطق کم ارتفاع که ممکن است بوسیله خاکریزها یا دیواره های ساحلی محافظت شوند، می باشند

مرزبندی و تقسیمات مدیریتی سواحل ایران

Coastal Zoning & Management Classification in Iran

با توجه به اهداف و مأموریت طرح مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی کشور، ضروری است در طول سواحل مناطق شمالی و جنوبی کشور، محدودة (zone) ساحلی (در دو بخش خشکی و دریا) مشخص شود تا در پهنه راهکارهای مدیریتی آتی نیز ارائه شود. مطابق نتایج مطالعات 4 مرز و 5 پهنه فرعی و 2 پهنه اصلی در مناطق ساحلی شمال و جنوب کشور به شرح زیر تفکیک شده است:

مرز منطقه ی ساحلی (Coastal Zone Boundary) :

این مرز در پهنه آبی دریای خزر در خط هم فاصله 10 مایل دریایی قرار دارد و در آب‌های خلیج فارس و دریای عمان در هم فاصله­ی 12 مایل دریایی از خط مبدأ قرار دارد. مرز خشکی آن منطبق با تدقیق  منطقه ساحلی در فاصله متوسط 6 کیلومتر (حداکثر در فاصله 10 کیلومتری) از آب دریا است.

مرز ناحیه ی کرانه (Shore Area c) :

این مرز در پهنه آبی دریای خزر بر خط هم عمق 10- و 20- و در خلیج فارس بر خط هم عمق 10- و 15- متر و در دریای عمان بر خط هم عمق 20- قرار دارد. در خشکی مرز آن منطبق با موقعیت فعلی خط تماس آب و خشکی است.

مرز نوسان آب در دریای خزر (Sea Level Fluctuation in Caspian Sea) :

با توجه به مطالعات انجام شده در خصوص احتمال بالا روی یا پایین آمدن آب دریای خزر در دهه ی آینده، این مرز بر روی خط هم ارتفاع 25- متر در خشکی قرار دارد. این مرز برای خطه­ی جنوب مستقیماً در محاسبات خط خطر منظور شده است.

خط خطر (Hazard Line) :

این خط در سواحل شمال و جنوب بر اساس کد ارتفاعی ناشی از وقوع پدیده های دریایی موثر تعیین شده است.

بر اساس مرزهای فوق می‌توان 7 محدوده مستقل را در سواحل کشور به شرح زیر تعیین نمود :

پهنه ی آب‌های ساحلی (CWZ: Coastal Water Zone):

این پهنه حدفاصل هم عمق 20-  و یا 10- متر و 10 مایل دریایی، در خطه ی شمالی؛ حدفاصل هم عمق 15-  و یا 10- متر و مرز آب‌های سرزمینی در خطه­ی خلیج فارس؛ حدفاصل هم عمق 20-  و مرز آب‌های سرزمینی در خطه ی دریای عمان قرار دارد.

پهنه ی آب‌های کرانه‌ای (NSZ: Near Shore Zone):

این پهنه حدفاصل موقعیت فعلی آب تا خط هم عمق 20- متر یا 10- متر، در آب‌های دریای خزر؛ حدفاصل موقعیت فعلی آب (متوسط تراز آب جزرومد) تا خط هم عمق 15- متر یا 10- متر، در آب‌های خلیج فارس؛ حدفاصل موقعیت فعلی آب ( متوسط تراز آب جزرومد) تا خط هم عمق 20- متر، در آب‌های دریای عمان قرار دارد. در این پهنه آبی تالاب های ساحلی و بسیاری از زیستگاه های آبی مناطق ساحلی قرار گرفته است.

پهنه ی نوسان آب (SLFZ: Sea Level Fluctuation Zone):

این پهنه تنها در سواحل دریای خزر و حدفاصل موقعیت فعلی آب تا خط هم ارتفاع 25- متر قرار دارد. در این پهنه پیشروی آب دریای خزر با نوسانات بطئی بلند مدت صورت می گیرد.

پهنه ی خطر (HZ: Hazard Zone):

این پهنه حدفاصل خط هم ارتفاع 25- متر تا خط خطر، در خطه ی خزر؛ حدفاصل موقعیت فعلی آب (متوسط تراز آب جزرومد) تا خط خطر، در خطه ی خلیج فارس و دریای عمان قرار دارد. این پهنه در معرض برخی پدیده های کوتاه مدت دریایی مانند طوفان ها یا هجوم امواج قرار دارد.

 مرزهای پیشنهادی برای مناطق ساحلی ایران

پهنه ی ناحیه ساحلی (CA: Coastal Area):

این پهنه حدفاصل خط خطر تا منتهی الیه مرز خشکی منطقه ی ساحلی واقع شده است و کاربری ها منطقه ساحلی اغلب بر روی این پهنه استقرار دارد.

ناحیه ی کرانه‌ای (SA: Shore Area):

این پهنه حدفاصل خط خطر تا هم عمق 20- متر و یا 10- متر، در خطه ی خزر؛ حدفاصل خط خطر تا هم عمق 15- متر و یا 10- متر، در خطه ی خلیج فارس؛‌ حدفاصل خط خطر تا هم عمق 20- متر در خطه ی دریای عمان است. این پهنه که در برگیرنده تعدادی از پهنه های پیشین است، از نظر مدیریت نوار ساحلی، مدیریت زیستگاه های ساحلی و مسائل مرتبط با مهندسی سواحل اهمیت دارد.

منطقه ی ساحلی (CZ: Coastal Zone):

این پهنه که پهنه های اصلی در مدیریت منطقه ساحلی است، حدفاصل 10 مایل دریایی تا منتهی الیه مرز خشکی ناحیه ی ساحلی در خطه خزر؛ حدفاصل مرز آب‌های سرزمینی تا منتهی الیه مرز خشکی ناحیه ی ساحلی، در خطه ی خلیج فارس و دریای عمان را فرا می گیرد. درواقع ایت پهنه دربرگیرنده تمام پهنه های یادشده و محدوده مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی کشور است.

 منطقه ساحلی و اجزاء آن بر اساس نظر Mangor